RUỒI LÍNH ĐEN - MỘT GIẢI PHÁP TỰ CHỦ PHÂN BÓN CHO NÔNG NGHIỆP BỀN VỮNG

Thiếu hụt phân bón luôn là một vấn đề hóc búa dành cho tất cả các nông dân, doanh nghiệp, tổ chức làm nông nghiệp bền vững, đặc biệt là nông nghiệp hữu cơ. Hiện nay có nhiều trang trại nuôi trùn quế để tự chủ nguồn phân bón cho trang trại của mình. Ngoài trùn quế, ruồi lính đen cũng là một giải pháp có thể giúp các trang trại chủ động sản xuất được phân bón cho mình.

Ruồi lính đen là loài côn có nguồn gốc từ Nam Mỹ. Thương mại quốc tế đã đem chúng phân bố lại trên khắp thế giới và hiện được xem là loài bản địa của nhiều vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới trong đó có Việt Nam.

RUỒI LÍNH ĐEN LÀ GÌ? 

Ruồi lính đen (tiếng Anh: Black Soldier Fly – BSF) là loài côn trùng có tên khoa học Hermetia illucens thuộc họ Stratiomyidae, thuộc bộ Dipterra (Cánh đôi), tộc Hermetia. Loại côn trùng này có nguồn gốc từ Nam Mỹ, thương mại quốc tế đã đem chúng phân bố lại trên khắp thế giới và hiện được xem là loài bản địa của nhiều vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới trong đó có Việt Nam (McCallan, 1974) đã được sử dụng như tác nhân chu chuyển các chất hữu cơ có trong chăn nuôi (Sheppard và cs., 1994).

Ruồi lính đen sinh sản trên thực vật thối rữa và phân gia súc ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới trên thế giới (James, 1935). Vòng đời phát triển của ruồi lính đen từ lúc sinh ra đến khi chết đi trong khoảng 40 – 45 ngày qua các giai đoạn: 
 

– Giai đoạn trứng: Trứng ruồi lính đen rất nhỏ, khi được đẻ ra trứng ấp 4 ngày nở thành ấu trùng.

– Giai đoạn ấu trùng: Ấu trùng (sâu canxi) của ruồi lính đen là loại phàm ăn trong thế giới tự nhiên. Chỉ với 1m² mỗi ngày ấu trùng có thể ăn tới 40 kg phân lợn tươi và cứ 100 kg phân có thể sản xuất ra 18 kg ấu trùng. Đây là giai đoạn quan trọng nhất trong vòng đời để xử lý rác thải hữu cơ và tạo ra nguồn thức ăn giàu dinh dưỡng cho vật nuôi

– Giai đoạn phát triển thành tiền nhộng: sau khoảng 14 ngày sâu canxi nó sẽ từ màu trắng chuyển thành màu nâu đen gọi là tiền nhộng, trong giai đoạn này vỏ vẫn mềm, vẫn di chuyển được, bắt đầu rời khỏi nguồn thức ăn tìm nơi cao, khô để thành nhộng. Có cơ chế tự mà sạch bản thân không còn vi khuẩn khi rời khỏi nguồn thức ăn

– Giai đoạn phát triển thành kén (Nhộng): từ tiền nhộng khoảng 7 ngày sẽ phát triển thành kén (nhộng), có vỏ cứng và không di chuyển.

Giai đoạn ruồi lính đen trưởng thành: Nhộng 10 ngày hoặc lâu hơn sẽ nở thành Ruồi lính đen kích thước dài thường khoảng 12 – 20 cm, chỉ sống khoảng 3 – 5 ngày và hoàn toàn không ăn uống gì cho đến chết. Ruồi lính đen đực và cái giao phối với nhau để sinh ra trứng. Mỗi con cái đẻ khoảng số lượng ước chừng là 500 – 800 trứng rồi chết. (Furman và cs.,1974).
 

CÓ ĐƯỢC PHÉP NUÔI RUỒI LÍNH ĐEN? 

Nghị định số 46/2022/NĐ-CP ngày 13 tháng 07 năm 2022 của Chính phủ xếp ruồi lính đen vào danh mục động vật khác được phép chăn nuôi. Đây là văn bản rất quan trọng với những người đang nuôi hoặc có dự kiến nuôi ruồi lính đen, mở đường cho sự phát triển nhanh chóng của ruồi lính đen tại Việt Nam.

Hiện tại Hội nông dân Việt Nam(VNFU) triển khai Dự án “Tuyên truyền, vận động nông dân xử lý rác thải tại Việt Nam, góp phần vào nỗ lực giảm phát thải khí nhà kính của cộng đồng quốc tế”do Tổ chức ủng hộ các giải pháp khu vực vì cộng đồng và hệ sinh thái và Earthcare Foundation (ECF) tài trợ tại 15 tỉnh, trong đó nuôi sâu canxi (ấu trùng của ruồi lính đen) là một trong những nội dung hấp dẫn được hầu hết các tỉnh đã thử nghiệm thành công. 

RUỒI LÍNH ĐEN TRƯỞNG THÀNH CÓ GÂY HẠI KHÔNG? 

– Ruồi trưởng thành không ăn, chỉ uống nước do không có miệng do đó không cắn, đốt, không phá hoại mùa màng hay gây ảnh hưởng đến hệ sinh thái tại địa phương

– Ruồi trưởng thành chỉ quan tâm đến việc sinh sản, nghỉ ngơi.  Sinh sản gần thức ăn ôi thiu để ấu trùng dễ sinh sôi – vì vậy… Không bị thu hút bởi những thứ có trong nhà ngay cả khi được nuôi gần đó

– Ấu trùng ruồi lính đen tự làm sạch bản thân khi tiến vào giai đoạn tạo nhộng và có đặc tính kháng khuẩn.  Vì vậy… ấu trùng và ruồi trưởng thành không mang mầm bệnh và không truyền bất kỳ bệnh truyền nhiễm nào cho người, gia súc, gia cầm, cá và cây trồng.

– Ruồi lính đen tồn tại trong điều kiện tự nhiên của Việt Nam, đóng vai trò quan trọng trong quá trình xử lý rác thải hữu cơ, xác động vật, phế phụ phẩm nông nghiệp đã được nhiều cơ sở tại Việt Nam nghiên cứu, thu trứng tự nhiên, nuôi và sử dụng làm thức ăn chăn nuôi.

Trong vòng đời của ruồi lính đen, chỉ có ấu trùng làm nhiệm vụ xử lý rác thải hữu cơ và tạo ra nguồn thức ăn giàu dinh dưỡng cho vật nuôi và phân cho cây trồng. Bên cạnh đó từ “RUỒI” thường mang đến cảm giác mất vệ sinh, làm mất hứng thú của người nuôi, người sử dụng do vậy trong bài viết này chúng tôi sẽ dùng thuật ngữ sâu canxi (ấu trùng của ruồi lính đen) là chủ yếu.

TẠI SAO NÊN NUÔI SÂU CANXI?

Xử lý rác thải

– Sâu canxi là sinh vật phân giải của tự nhiên và là người bạn và trợ thủ đắc lực của con người. Sâu canxi ăn một lượng lớn chất thải hữu cơ, từ phân vật nuôi đến thức ăn thừa. “chất thải” và chất gây ô nhiễm chuyển thành thức ăn chăn nuôi chất lượng cao, giàu đạm và dinh dưỡng cho vật nuôi.

– Tốc độ xử lý chất thải nhanh, làm giảm lượng chất thải và đặc biệt là mùi hôi.

– Giúp giảm thiểu sự sinh sôi của vi khuẩn có hại như Excherecia coli O157 (hay E. Coli) và Salmonella trong phân vật nuôi (Marilin C. Erickson, 2004).

– Có thể ức chế ruồi nhà Musca domestica L (Klpatrick và SchooF, 1959; Furman, 1959; Tingle và cs,1975).

– Các nghiên cứu của TS. Trần Tấn Việt, sau 1 – 3 ngày một tấn rác tươi sau khi xử lý tạo ra được 250 – 300 kg phân hữu cơ và 50 – 70 kg sâu canxi tươi. Một tấn phân lợn thu được 130 kg phân khô và 80kg sâu canxi tươi. Sâu canxi (tiền nhộng) có tỷ lệ chất khô là 40% và chứa 42% protein. Nghiên cứu của Nguyễn Văn Chí, Sở NN&PTNT Hà Nội cho biết cứ 6 – 7 kg phân gia súc tươi thì sản xuất ra được 1 kg sâu canxi.

– Sâu canxi có thể sản xuất với số lượng lớn trong điều kiện không gian hẹp vì chúng phát triển rất nhanh. Theo các nhà khoa học một nửa hecta (ha) nuôi sâu canxi có thể tạo ra lượng protein nhiều hơn cả 1.200 ha nuôi bò hay 52 ha trồng đậu nành.

Làm thức ăn giàu dinh dưỡng cho vật nuôi

– Sâu canxi chứa nhiều chất béo, canxi và các khoáng chất khác, cũng như các vitamin thiết yếu cho sự phát triển khỏe mạnh của vật nuôi. Sâu canxi có hàm lượng dinh dưỡng cao, với hàm lượng protein thô lên đến 28 – 48% và hàm lượng chất béo 12 – 42% (Aquafeed). Sâu canxi dạng khô chứa 42% protein và 35% chất béo (G.L. Newton, 1977). Là thành phần của khẩu phần thức ăn hoàn chỉnh để hỗ trợ gà (O.M. Hale, 1977), lợn (G.L. Newton, 1977), cá hồi (St-Hilaire, 2007) và cá da trơn

– Sâu canxi chứa kháng sinh tự nhiên giúp giảm tỷ lệ mắc bệnh của gia súc, gia cầm và giúp vật nuôi phát triển khỏe mạnh. Đặc biệt, protein của ấu trùng ruồi lính đen rất giầu lysine; trong chất béo của ấu trùng ruồi lính đen có tới 54% là axit lauric, một axit có tác dụng tiêu diệt virus có vỏ bọc bằng lipid (như virus HIV, sởi) cũng như Clostridium và các protozoa gây bệnh.

– Là nguồn thức ăn hoàn hảo cho thú nuôi với hàm lượng protein và canxi tự nhiên cao; Tỉ lệ Ca:P (1,5:1) hoàn hảo, hàm lượng canxi tự nhiên cao giúp cho sự hình thành, phát triển của xương và vỏ trứng. Hạn chế gia cầm bại liệt, đẻ non, đẻ giảm, tỷ lệ ấp nở thấp và gây ra hiện tưởng cắn mổ nhau. Bên cạnh đó nó chứa hàm lượng cao các acid amin và acid béo cần thiết. Ví dụ như Methionine là acid amin cần thiết cho cấu trúc của protein, nhưng hầu hết động vật không thể tự tổng hợp được mà phải hấp thụ từ các chuỗi thức ăn khác nhau.

– Sâu canxi đang được nghiên cứu để phát triển các loại thuốc kháng khuẩn để phòng và điều trị bệnh cho vật nuôi

– Ấu trùng sống luôn luôn hoạt động điều này kích thích bản năng săn mồi tự nhiên của vật nuôi.

Phân sâu canxi sử dụng cho cây trồng

– Quá trình tiêu hóa chất thải hữu cơ được hệ tiêu hóa của sâu canxi và hệ vi sinh vật cộng sinh trong đường tiêu hóa tạo ra loại phân hữu cơ vi sinh chất lượng cao, phân có hàm lượng nito cao và chứa nhiều vi sinh vật. Sau khi ủ, phân của sâu canxi là chất cải tạo đất hiệu quả, và là phân bón tốt cho cây trồng với hàm lượng dinh dưỡng cao hơn phân trâu bò, lợn, gia cầm.

– Phân sâu canxi được khuyến khích làm thức ăn cho trùn quế để tạo thêm thức ăn cho vật nuôi, tạo phân hữu cơ cho cây trồng và tạo nên vòng tuần hoàn: Phân gia súc- Sâu canxi-trùn quế mang lại nhiều lợi nhuận hơn cho nông dân!
 

TÀI LIỆU THAM KHẢO

 1. Dương Nguyên Khang, Trần Tấn Việt, Lê Trịnh Hải, Alexandre de Carters, Gatetan Crielaard. Ruồi lính đen: Loại côn trùng an toàn, hữu ích cho chăn nuôi công nghiệp. Trung tâm Nghiên cứu và Chuyển giao công nghệ. Trường Đại học Nông lâm TP. Hồ Chí Minh, 2017.

 2. Sở Nông nghiệp và PTNT Hà Nội. Báo cáo đề tài “Nghiên cứu, xây dựng mô hình ứng dụng Ruồi lính đen (Hermetia illucens) xử lý chất thải nông nghiệp để tạo sinh khối có giá trị dinh dưỡng cao phục vụ trồng trọt và chăn nuôi.” Hà nội, 2018.

 3. http://www.nutri-tec.co.uk/ 

                                                                                                                                                               TS. Phạm Thanh Hải 
                                                           Nguyên Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Bắc Bộ